ثبات قدم و گردش نخبگانی در فرایند خط‌مشی‌گذاری دو عنصر بسیار مهم و تعیین‌کننده در ادارۀ امور کشور محسوب می‌شوند. برخی از نهادهای مؤثر در خط‌مشی‌گذاری همچون مجلس شورای اسلامی و دولت به دلیل حضور کوتاه‌مدت و درگیری با فضای سیاسی و اقتضائات و مسائل روز جامعه از ثبات قدم و استواری کمتری برخوردار هستند و غالب دغدغه‌ها و تصمیماتشان نیز در جهت حل مسائل اقتضایی است. در مقابل نهادهایی تعریف و طراحی شده اند که شأن و ماموریت آنها خط‌مشی‌گذاری است، اما چیدمان اعضاء و تفکر حاکم بر آنها تا حدود زیادی صلب بوده و به نظر می‌رسد گردش نخبگانی که منشأ تحولات مؤثر است در آنها به سختی اتفاق می‌افتد. در این شرایط به نظر می‌رسد ایجاد تغییرات پایه در ابعاد و اجزاء برخی از این ساختارها و فرایندها در کوتاه‌مدت و میان‌مدت به دور از واقعیت و در مواردی بر خلاف حزم‌اندیشی بوده و یا نیاز به نگاه و هدف گذاری های بلندمدت داشته باشد؛ سؤالی که در اینجا مطرح می‌گردد این است که در وضع موجود و با حداقل تغییرات ساختاری آیا می‌توان فرایند خط‌مشی‌گذاری را نظام‌مند و بخردانه طراحی و پیاده سازی نمود؟
در مقولۀ خط‌مشی‌گذاری عمومی، نشست‌ها و همایش‌های مختلفی برگزار شده و منابع متعدد علمی به رشته تحریر درآمده؛ اما این مطالب در بسیاری از موارد یا بیان کلیات بوده و یا به ارائه مدل‌های مفهومی محدود شده و یا ترجمۀ ناقصی از حکمرانی در کشورهای خارجی می‌باشد و به زعم اندیشمندان حوزه خط‌مشی‌گذاری ، همچنان فقدان یک منظومۀ فکری جامع به صورت جدی در این حوزه مشاهده (احساس) می گردد. حجم انبوه سیاست‌ها، برنامه‌ها، قوانین و مقررات و در عین حال ناکارآمدی و عملیاتی نبودن بسیاری از آنها، نشان از ضعف عقلانیت و دانش لازم در نظام خط‌مشی‌گذاری موجود دارد. در این میان سطح پایین (کیفیت پایین- درجه پایین) خبرگی و شایستگی برخی از نهادهای سیایت گذار در نظام حکمرانی نیز خود مزید بر علت شده تا کیفیت بسیار پایین خط‌مشی‌ها، قوانین و برنامه‌های آنها را شاهد باشیم.
قریب به یک قرن است که مجموعه‌هایی با هدف تولید پشتوانه‌های علمی برای سیاست‌گذاری یا جهت‌دهی به سیاست‌ها، در سراسر دنیا، به ویژه در کشورهای توسعه یافته بوجود آمده‌اند. این مؤسسات با حضور نخبگان در کارگروه‌هایی تخصصی، به دنبال تولید محتواهای قابل فهم، مطمئن، کاربردی، مفید و در بازه زمانی قابل قبول برای نهادهای سیاست‌گذار با هدف جهت دهی به رفتارهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع هستند. اینگونه مؤسسات و مجامع علمی، در قالب مفهوم «اندیشکده‌ها» تعریف و دسته‌بندی می گردند. که فلسفه وجودی آنها رصد، پایش و ارزیابی محیط، تولید و تحلیل افکار جدید و موثر در تصمیم‌سازی‌های راهبردی و جهت دهی به سیاست‌های آتی در سطح کشور، منطقه و یا عرصه بین‌المللی است. شکل‌گیری اندیشکده‌های فعال در دنیا، نویدبخش بهبود فرایندهای خط‌مشی‌گذاری بوده که با نقش‌آفرینی، به‌عنوان یک حلقه واسط، در میان نهادهای دانشی، قانون‌گذاری، اجرایی و فضای عمومی جامعه در صدد نزدیک‌نمودن مدل‌های مفهومی به حوزه اجرا و کاربردی نمودن دانش نظری هستند. نگاه بخردانه و آینده‌نگرانۀ این مراکز به موضوعات، متضمن ثبات قدم و استواری در راهبردهای ارائه شده توسط آنها بوده و حضور فعال و موثر نخبگان و صاحب‌نظران و استفاده حداکثری از محصولات فکری آنها در این مراکز از نقاط قوت اندیشکده‌ها به حساب می آید. پژوهشکده مهرستان (مطالعات حکمرانی) از جمله مراکزی است که با هدف تلاش اثربخش برای شناخت، تبیین و حل مسائل کلان کشور به صورت کاربردی از طریق مدل‌سازی، جریان‌سازی و گفتمان‌سازی با تأکید بر ارزیابی، اصلاح و بهبود نظام حکمرانی تأسیس شده است. اندیشکده مدل‌سازی و خط‌مشی‌پژوهی، یکی از مراکز تابعه پژوهشکده مهرستان می‌باشد که با مأموریت کسب دانش و مهارت مربوط به جدیدترین یافته‌های نظری و عملی در حوزه مدل‌سازی و حل مسئله و به کارگیری آنها در حل مسائل اجتماعی جامعه مشغول به فعالیت است.
یکی از اندیشمندانی که به‌درستی ناکارآمدی و دانش‌مبنا نبودن نظام خط‌مشی‌گذاری در ایران را درک کرده و برای جبران این نقیصه تلاش علمی نموده دکتر علی اصغر پورعزت، استاد گروه مدیریت دولتی دانشگاه تهران است. اصلاح سیستم خط‌مشی‌گذاری در نظام خط‌مشی‌گذاری کلان جمهوری اسلامی ایران با استقرار سامانۀ پشتیبان خط‌مشی (به‌عنوان یک سامانۀ رصدگر، خط‌مشی‌پژوه، هدایت‌کننده و ناظر بر فرایندهای خط‌مشی‌گذاری، ارزیابی، اصلاح و بهبود و اجرای صحیح تا تحقق اهداف) از جمله اهداف ایشان می‌باشد که در این راستا طی چند سال گذشته پایان نامه‌هایی از دانشجویان نخبه در دانشگاه‌های برتر کشور به راهنمایی ایشان تدوین و بعضاً در قالب کتاب انتشار یافته است. کتاب حاضر، فرایند خط‌مشی‌پژوهی را در هشت مرحله به‌صورت علمی و عملیاتی مدل‌سازی نموده است. از جمله نقاط متمایزکنندۀ این کتاب نسبت به سایر کتاب‌های مشابه، استفاده از روش موردکاوی با تشریح کاربردی این هشت مرحله است که درک خوبی به مخاطب نسبت به حوزۀ اجرا می‌دهد. این فرآیند هشت مرحله در مورد چهار خط‌مشی از خط‌مشی‌های کلان مربوط به ادوار گذشته پیاده سازی و ارائه گردیده است. مطالعۀ کتاب حاضر به متولیان خط‌مشی‌گذاری، دستگاه‌های نظارتی، نهادها و مؤسسات آموزشی، پژوهشی و ترویجی که به دنبال ایجاد تحول در جامعه هستند، مدیران اجرایی و پژوهشگران در حوزه‌هایی نظیر سیاست‌گذاری عمومی، مدیریت دولتی، آینده پژوهی، (سایر موارد توسط استاد تدقیق و تکمیل شود) و … توصیه می‌گردد. در پایان سپاسگزار و قدردان زحمات جناب آقای دکتر علی اصغر پورعزت و خانم دکتر سحر بابایی که دقت‌نظر ، تلاش و پیگیری مجدانه‌ای آنها در تولید این اثر فاخر متبلور شده است، هستیم.
جهت تهیۀ کتاب «خط مشی پژوهی» و سایر کتاب های منتشر شده در واحد نشر مهرستان می‌توانید به سایت book.mehrstan.ir مراجعه کنید و یا با شماره تلفن‌های ۳۲۳۶۸۷۵۵-۰۳۱ و ۰۹۳۷۰۰۱۲۹۰۰ (انتشارات مهرستان) تماس حاصل فرمائید.
