قریب به ۵۰ سال از تولد مفهوم معلم راهنما در ایران می گذرد اما هنوز تصویر روشنی از وظایف و جایگاه آن در فرایند تربیتی مدارس وجود ندارد. اندیشکده تربیت در نشستی که با حضور معلم راهنمایان مدارس تحول خواه و علاقه مندان حوزه تعلیم و تربیت برگزار شد، ضمن واکاوی مفهوم معلم راهنما، به بررسی تجربه زیسته معلمان پرداخت.
اندیشه‌‌ورزی در ابعاد به‌هم‌تنیدۀ معطوف به خانواده، اگر چه امر نوینی به شمار نمی‌آید، همچنان از ملزومات فهم دقیق حکمرانی بر مدار خانواده با لحاظ قابلیت‌ها، مداخلات و نقش‌آفرینی‌های مختلف است که بتواند به ارائۀ راهبردها و پیشنهادات سیاستی برای بهبود مدیریت امور این نهاد بنیادین بینجامد. «سیاست‌نامه‌نویسى در پیشینۀ تاریخی، ابزاری بوده که به‌وسیلۀ آن، مسیرها و شیوه‌‌های حفظ اقتدار و مشروعیت قدرت سیاسى ارائه مى‌شده تا قدرت حاکم هرچه بیشتر نزد مردم توجیه‌پذیر شود. امروزه، مهم‌ترین رسالت سیاست‌نامه‌ها توجه‌دادن اندیشه‌‌ورزان و سیاست‌گذاران به مسائل موجود اجتماعی و ارائۀ راهبردهای تدبیر مسئله بوده و برخی از مبانی و زمینه‌های معرفتی جریان سیاست‌نامه‌نویسی در ایران عبارت از توأمان‌بودن دین و سیاست، معادباوری، عدالت‌طلبی، واقع‌گرایی، اخلاق‌مداری و سعادت‌طلبی است.» اندیشکدۀ خانواده به‌عنوان یکی از ارکان پژوهشکدۀ مهرستان (مطالعات حکمرانی) بر آن است تا معطوف به مسائل بنیادین و روزآمد خانواده و راهبردپردازی در جهت بهبود فرایند سیاست‌گذاری در این حوزه، با انتشار مجلۀ علمی‌تخصصی، تحت عنوان سیاستنامۀ خانواده، در قالب ارائۀ جستارهای نظری، خوانش مفهومی، رویدادپژوهی و تجربه‌‌نگاری، بستری را جهت تعامل و هم‌افزایی اندیشمندان، سیاست‌گذاران و فعالان عرصۀ خانواده فراهم سازد.
در این شماره می‌خوانید:
| جامعه خانواده محور و نظام حکمرانی | |
| ۱) خانواده محوری به مثابه تیغ دودَم | حجت الاسلام دکتر محمدرضا زیبایی نژاد |
| ۲) خانواده و حکمرانی مسئله محور | خانم دکتر مریم اردبیلی |
| خانواده رشد یافته و نظام حکمرانی | |
| ۳) حکمرانی داده بنیاد و بهنجاری خانواده | دکتر محمدعلی مظاهری |
| ۴) سیاست و چرخه اجتماعی خانواده | حجت الاسلام دکتر مجید دهقان |
| خوانش مفهومی | |
| ۵) رصد شاخص‌ها و الگوهای خانواده مطلوب ایرانی | دکتر سهراب هاشمی نژاد |
| ۶) خانواده و طراحی خط‌مشی مؤثر | خانم دکتر راحله کاردوانی |
| ۷) منطق تحول سیاست خانواده در ایران | خانم دکتر سیده فاطمه محبی |
| رویداد پژوهی و تجربه نگاری | |
| ۸) ساخت کوچک ترین دموکراسی در قلب جامه | دکتر الهام خرمی |
| کتابیسم | |
| ۹) کتاب موج زنده | انتشارات مهرستان |
اولویت مهم هر نظام آموزش باید شکوفاسازی توانمندی‌های کودکان باشد. برای محقق ساختن این هدف، نظام‌های آموزشی باید منعطف‌تر و پویاتر عمل کنند و رویکردهای نوآورانه نسبت به یادگیری و آموزش در پیش گیرند که به مدارس امکان پیشرفت هم‌زمان با تغییرات اجتماعی و اقتصادی را بدهد و آموزش باکیفیت را برای همگان محقق سازد. مدارس بسیاری سعی دارند دیدگاه‌های سنتی نسبت به مدرسه را کنار بگذارند و فرایندهای متداول آموزش و یادگیری را به چالش بکشند.
باتوجه‌به اهمیت نوآوری در مدارس دنیای جدید که متفاوت از دنیایی است که مدرسه در آن متولد شد، این کتاب با دو هدف کلی سعی در ارائه نمونه‌هایی از رویکردهای نوآورانه در مدارس کشورهای مختلف دنیا دارد:
اول، نمونه‌های مدارس نوآور می‌تواند الهام‌بخش تغییر رویکرد در مدارس ایران باشد. امروز در ایران آموزش توجه ویژه‌ای دریافت می‌کند و حتی در مقایسه با دو نسل گذشته می‌توان گفت خانواده‌ها برای آموزش فرزندان وسواس بیشتری به خرج می‌دهند و اهمیت کسب دانش و مهارت را خوب درک می‌کنند؛ بنابراین امروز ایده‌های نو و موفق آموزش در ایران طرف‌داران بسیاری دارد. البته باید دانست مادامی نمونه‌های نوآوری مدارس دنیا می‌تواند به توسعه مدل‌های بومی ما کمک مؤثر کند که به‌جای کپی‌کردن محصول نوآوری به روند شکل‌گیری نوآوری مطابق اقتضائات محیطی مدارس توجه و تلاش شود نیازهای بومی به‌خوبی شناسایی و در پاسخ به آنها نوآوری شود.
هدف دوم کتاب مدرسه در مدار زندگی این است که رهبران فکری پس از طرح نوآوری‌های بومی با الهام گرفتن از نمونه‌های کتاب بتوانند در سطح سیاست‌گذاری تأثیرات مثبتی ایجاد کنند و زمینهٔ توسعه آموزش به‌روز و متعالی را برای همه کودکان ایران فراهم نمایند. چون اگر نوآوری به سطح سیاست‌گذاری نرسد و به بخش خصوصی محدود شود، تنها تعداد محدودی از کودکان که به آن دسترسی دارند می‌توانند از آن بهره‌مند شوند و حداقل زمان بیشتری می‌برد تا در دسترس همگان قرار گیرد.
مدرسه در مدار زندگی در دو فصل تنظیم شده است. فصل اول کتاب به‌ضرورت تغییر رویکرد نسبت به مدارس، تعاریف و واژگان کلیدی و شاخص‌های مورداستفاده در انتخاب نمونه‌ها و معرفی دو رویکرد کلان و خرد نوآوری پرداخته است. در فصل دوم نیز که بخش اصلی کتاب را تشکیل می‌دهد، ده مدرسهٔ نوآور جهان و عملکرد آنها در چارچوب شاخص‌های زیر معرفی شده است: اهداف، اصول و ارزش‌ها، بارزترین ویژگی، روش‌های تربیتی و برنامه درسی، نحوه جذب و گزینش مخاطبان، مدیریت و ساختار سازمانی، امکانات فیزیکی و روش‌های جذب منابع مالی. در پایان و در مقام جمع‌بندی نیز با تحلیل نوآوری‌های این مدارس، پیشنهادات کاربردی در قالب ایده‌ها و تجربیات ارائه شده است. مطالعه این کتاب را به تمام فعالان حوزه آموزش پیشنهاد می‌کنیم.
جهت تهیۀ کتاب «مدرسه در مدار زندگی» و سایر کتاب های منتشر شده در واحد نشر مهرستان می‌توانید به سایت book.mehrstan.ir مراجعه کنید و یا با شماره تلفن‌های ۳۲۳۶۸۷۵۵-۰۳۱ و ۰۹۳۷۰۰۱۲۹۰۰ (انتشارات مهرستان) تماس حاصل فرمائید.
ثبات قدم و گردش نخبگانی در فرایند خط‌مشی‌گذاری دو عنصر بسیار مهم و تعیین‌کننده در ادارۀ امور کشور محسوب می‌شوند. برخی از نهادهای مؤثر در خط‌مشی‌گذاری همچون مجلس شورای اسلامی و دولت به دلیل حضور کوتاه‌مدت و درگیری با فضای سیاسی و اقتضائات و مسائل روز جامعه از ثبات قدم و استواری کمتری برخوردار هستند و غالب دغدغه‌ها و تصمیماتشان نیز در جهت حل مسائل اقتضایی است. در مقابل نهادهایی تعریف و طراحی شده اند که شأن و ماموریت آنها خط‌مشی‌گذاری است، اما چیدمان اعضاء و تفکر حاکم بر آنها تا حدود زیادی صلب بوده و به نظر می‌رسد گردش نخبگانی که منشأ تحولات مؤثر است در آنها به سختی اتفاق می‌افتد. در این شرایط به نظر می‌رسد ایجاد تغییرات پایه در ابعاد و اجزاء برخی از این ساختارها و فرایندها در کوتاه‌مدت و میان‌مدت به دور از واقعیت و در مواردی بر خلاف حزم‌اندیشی بوده و یا نیاز به نگاه و هدف گذاری های بلندمدت داشته باشد؛ سؤالی که در اینجا مطرح می‌گردد این است که در وضع موجود و با حداقل تغییرات ساختاری آیا می‌توان فرایند خط‌مشی‌گذاری را نظام‌مند و بخردانه طراحی و پیاده سازی نمود؟
در مقولۀ خط‌مشی‌گذاری عمومی، نشست‌ها و همایش‌های مختلفی برگزار شده و منابع متعدد علمی به رشته تحریر درآمده؛ اما این مطالب در بسیاری از موارد یا بیان کلیات بوده و یا به ارائه مدل‌های مفهومی محدود شده و یا ترجمۀ ناقصی از حکمرانی در کشورهای خارجی می‌باشد و به زعم اندیشمندان حوزه خط‌مشی‌گذاری ، همچنان فقدان یک منظومۀ فکری جامع به صورت جدی در این حوزه مشاهده (احساس) می گردد. حجم انبوه سیاست‌ها، برنامه‌ها، قوانین و مقررات و در عین حال ناکارآمدی و عملیاتی نبودن بسیاری از آنها، نشان از ضعف عقلانیت و دانش لازم در نظام خط‌مشی‌گذاری موجود دارد. در این میان سطح پایین (کیفیت پایین- درجه پایین) خبرگی و شایستگی برخی از نهادهای سیایت گذار در نظام حکمرانی نیز خود مزید بر علت شده تا کیفیت بسیار پایین خط‌مشی‌ها، قوانین و برنامههای آنها را شاهد باشیم.
قریب به یک قرن است که مجموعه‌هایی با هدف تولید پشتوانه‌های علمی برای سیاست‌گذاری یا جهت‌دهی به سیاست‌ها، در سراسر دنیا، به ویژه در کشورهای توسعه یافته بوجود آمده‌اند. این مؤسسات با حضور نخبگان در کارگروه‌هایی تخصصی، به دنبال تولید محتواهای قابل فهم، مطمئن، کاربردی، مفید و در بازه زمانی قابل قبول برای نهادهای سیاست‌گذار با هدف جهت دهی به رفتارهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع هستند. اینگونه مؤسسات و مجامع علمی، در قالب مفهوم «اندیشکدهها» تعریف و دسته‌بندی می گردند. که فلسفه وجودی آنها رصد، پایش و ارزیابی محیط، تولید و تحلیل افکار جدید و موثر در تصمیم‌سازی‌های راهبردی و جهت دهی به سیاست‌های آتی در سطح کشور، منطقه و یا عرصه بین‌المللی است. شکل‌گیری اندیشکدههای فعال در دنیا، نویدبخش بهبود فرایندهای خط‌مشی‌گذاری بوده که با نقش‌آفرینی، به‌عنوان یک حلقه واسط، در میان نهادهای دانشی، قانون‌گذاری، اجرایی و فضای عمومی جامعه در صدد نزدیک‌نمودن مدل‌های مفهومی به حوزه اجرا و کاربردی نمودن دانش نظری هستند. نگاه بخردانه و آینده‌نگرانۀ این مراکز به موضوعات، متضمن ثبات قدم و استواری در راهبردهای ارائه شده توسط آنها بوده و حضور فعال و موثر نخبگان و صاحب‌نظران و استفاده حداکثری از محصولات فکری آنها در این مراکز از نقاط قوت اندیشکدهها به حساب می آید. پژوهشکده مهرستان (مطالعات حکمرانی) از جمله مراکزی است که با هدف تلاش اثربخش برای شناخت، تبیین و حل مسائل کلان کشور به صورت کاربردی از طریق مدلسازی، جریان‌سازی و گفتمان‌سازی با تأکید بر ارزیابی، اصلاح و بهبود نظام حکمرانی تأسیس شده است. اندیشکده مدلسازی و خط‌مشی‌پژوهی، یکی از مراکز تابعه پژوهشکده مهرستان می‌باشد که با مأموریت کسب دانش و مهارت مربوط به جدیدترین یافته‌های نظری و عملی در حوزه مدلسازی و حل مسئله و به کارگیری آنها در حل مسائل اجتماعی جامعه مشغول به فعالیت است.
یکی از اندیشمندانی که به‌درستی ناکارآمدی و دانش‌مبنا نبودن نظام خط‌مشی‌گذاری در ایران را درک کرده و برای جبران این نقیصه تلاش علمی نموده دکتر علی اصغر پورعزت، استاد گروه مدیریت دولتی دانشگاه تهران است. اصلاح سیستم خط‌مشی‌گذاری در نظام خط‌مشی‌گذاری کلان جمهوری اسلامی ایران با استقرار سامانۀ پشتیبان خط‌مشی (به‌عنوان یک سامانۀ رصدگر، خط‌مشی‌پژوه، هدایت‌کننده و ناظر بر فرایندهای خط‌مشی‌گذاری، ارزیابی، اصلاح و بهبود و اجرای صحیح تا تحقق اهداف) از جمله اهداف ایشان می‌باشد که در این راستا طی چند سال گذشته پایان نامه‌هایی از دانشجویان نخبه در دانشگاه‌های برتر کشور به راهنمایی ایشان تدوین و بعضاً در قالب کتاب انتشار یافته است. کتاب حاضر، فرایند خط‌مشی‌پژوهی را در هشت مرحله به‌صورت علمی و عملیاتی مدلسازی نموده است. از جمله نقاط متمایزکنندۀ این کتاب نسبت به سایر کتاب‌های مشابه، استفاده از روش موردکاوی با تشریح کاربردی این هشت مرحله است که درک خوبی به مخاطب نسبت به حوزۀ اجرا می‌دهد. این فرآیند هشت مرحله در مورد چهار خط‌مشی از خط‌مشی‌های کلان مربوط به ادوار گذشته پیاده سازی و ارائه گردیده است. مطالعۀ کتاب حاضر به متولیان خط‌مشی‌گذاری، دستگاه‌های نظارتی، نهادها و مؤسسات آموزشی، پژوهشی و ترویجی که به دنبال ایجاد تحول در جامعه هستند، مدیران اجرایی و پژوهشگران در حوزه‌هایی نظیر سیاست‌گذاری عمومی، مدیریت دولتی، آینده پژوهی، (سایر موارد توسط استاد تدقیق و تکمیل شود) و … توصیه می‌گردد. در پایان سپاسگزار و قدردان زحمات جناب آقای دکتر علی اصغر پورعزت و خانم دکتر سحر بابایی که دقت‌نظر ، تلاش و پیگیری مجدانه‌ای آنها در تولید این اثر فاخر متبلور شده است، هستیم.
جهت تهیۀ کتاب «خط مشی پژوهی» و سایر کتاب های منتشر شده در واحد نشر مهرستان می‌توانید به سایت book.mehrstan.ir مراجعه کنید و یا با شماره تلفن‌های ۳۲۳۶۸۷۵۵-۰۳۱ و ۰۹۳۷۰۰۱۲۹۰۰ (انتشارات مهرستان) تماس حاصل فرمائید.
جامعه اندیشکدههای ایران از سال ۱۳۹۶ و با هدف ایجاد و استقرار سازوکارهایی جهت معرفی و برجسته‌‌سازی پژوهش‌‌ها و اقدامات برتر اندیشکدههای کشور راه‌‌اندازی شده است. به این ترتیب که با شناسایی و الگوسازی از فعالیت‌‌های موفق اندیشکدهها، زمینه برای توسعه ظرفیت و اثرگذاری اندیشکدههای فعلی و فضا برای شکل‌گیری اندیشکدههای جدید فراهم شود. تیم سایت جامعه اندیشکدههای ایران تلاش دارد ماموریت خود را در فضایی غیر انحصاری و با همکاری اندیشکدهها و سایر گروه‌‌های فعال در حوزه موضوعات اندیشکده‌ای به انجام برساند و از حضور تیم‌‌ها و برنامههای دیگر این فضا و همکاری با آنها استقبال می‌نماید.