برچسب: مرکز پژوهش‌های مجلس

این نشست به همراه برگزاری رویداد استانی نوآیند در روز های دوشنبه ۵،سه شنبه ۶ و پنج شنبه ۸ دی ماه برگزار خواهد شد.برنامه های اصلی این رویداد تخصصی به شرح زیر می باشد:

دوشنبه ۵ دی ماه:
– مراسم افتتاحیه با حضور دکتر سعید جلیلی
     ساعت ۷ الی ۹ صبح

سه شنبه ۶ دی ماه:
– نقش آفرینی نخبگان در عرصه حکمرانی
     علی رضا شفاه (عضو شورای علمی موسسه علم و سیاست اشراق)
     ساعت ۸ الی ۱۰
– پانل تخصصی آینده پژوهی و حکمرانی، ساعت ۱۰ الی ۱۲

پنج شنبه ۸ دی ماه:
– شناسایی مسائل نوپدید در عرصه حکمرانی (رویداد استانی نوآیند) – نشست و کارگاه آموزشی
     ساعت ۸ الی ۱۲

– رقابت ایده ها و انتخاب برگزیدگان، ساعت ۱۳ الی ۱۸

دکتر اقبالی، پژوهشگر حوزه زنان و خانواده؛ در این نشست به بررسی ابعاد تزاحم دانشگاه و خانواده پرداخت و اذعان داشت: خانواده نهادی است که صرفاً در یک آرایش خاصی می­‌تواند کارکردهای اصیلی که در رویکرد اسلامی برای آن تعریف شده را داشته باشد. خانواده صرفاً نوعی سرویس عاطفی، جنسی، مالی یا اجتماعی نیست. صرفاً سرویس افزایش جمعیت نیست. بلکه دارای مختصات و ویژگی‌هایی است که در آنها تقسیم کار جنسیتی نیز مطرح است. از سوی دیگر دانشگاه نیز نهادی است کاملاً تخصصی و معطوف به جامعه تخصصی، که در نظم جامعه مدرن ایجاد شده است و قرار است آماده‌سازی افراد برای ایفای این نقش‌های تخصصی را بر عهده داشته باشد. نهادی که در گذار از جامعه مکانیکی به سمت جامعه ارگانیکی ایجاد شده است. این فضا از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که برخی از آنها به‌هم‌ریختگی نقش‌های جنسیتی، برابری در محتوا و شیوه آموزش، اختلاط و ایجاد بازاندیشی است. نوعی بازاندیشی بی‌رحمانه‌ای که بر هم زدن نظم جنسیتی خانواده را به دنبال دارد و گاهی با برخی آموزه‌های اسلامی در مورد خانواده (مانند وجوب تمکین خاص از همسر) در تعارض است. حال باید بررسی شود که با این تعریف از دو نهاد اجتماعی دانشگاه و خانواده، تزاحم میان آنها نوعی تزاحم ذاتی است یا خیر؟

دکتر اقبالی با بیان اینکه این تزاحم، ذاتی نیست مطرح کرد: به نظر می‌رسد با توجه به اینکه می توانیم با اتخاذ سیاست‌هایی، از تعارضات میان اهداف خانواده و دانشگاه کاست، باید گفت تزاحم میان این دو ذاتی نیست. اما در صورت کنونی، دانشگاه با افزایش سن ازدواج، کاهش باروری، اختلال در امر جنسی به دلیل اختلاط دو جنس و بر هم زدن نظم جنسیتی خانواده، موجب تضعیف کارکردهای خانواده می‌شود. علی‌رغم آنکه برابری فرصت‌ها در امر آموزش کاملا قابل قبول و مهم است، اما تحقق اهداف دانشگاه با تعریف امروزین آن در تعارض با تحقق اهداف خانواده است. همچنین نمی‌توان این پیش فرض را پذیرفت که مادر تحصیل کرده در این فرایند آکادمیک و تخصصی، الزاما مادری بهینه برای تربیت کودک است.

دکتر کاردوانی، عضو هیات علمی پژوهشکده مهرستان و دبیر اندیشکده خانواده، سخنران دیگر نشست بود که به ارائه موضوع «بازخوانی تجارب دانشگاه‌های دوستدار خانواده در جهان» پرداخت. ایشان اذعان داشت، دانشگاه دوستدار خانواده مفهومی است که از سال ۲۰۰۰ به طور جدی در ادبیات علمی و سیاستگذاری وارد شده است و هدف آن کاهش تعارض و ایجاد هماهنگی و تعادل بین خواسته‌های خانواده و تحصیل است. آنها تلاش داشته‌اند به دلیل استفاده از تخصص و سرمایه انسانی در مسیر پیشرفت اقتصادی جامعه، مسائل خانواده را با پذیرش هویت جدیدی برای آن و مبتنی بر پیش فرض «برابری جنسیتی» مورد نظر قرار دهند. استانداردسازی‌هایی در این راستا صورت گرفته است و دانشگاه‌ها جهت رقابت در جذب نخبگان به دانشگاه، از فرصت سیاست‌های خانواده استفاده می‌کنند. آنها با کسب نشان معتبر، امکان جذب نخبگان را برای خود فراهم می‌کنند. در این صورت هم نخبگان بسته به شرایط خود می‌توانند دانشگاه مورد نظر را برای تحصیلات عالیه انتخاب کنند و هم دانشگاه‌ها با ارائه سیاست‌های دوستدار خانواده خود در این رقابت شرکت می‌کنند.

دکتر کاردوانی در ادامه، به شاخصه‌ها و ویژگی­‌های دانشگاه‌های دوستدار خانواده مشتمل بر درک وضعیت تعارض، برابری، عمومیت ذینفعان، جامعیت و تنوع استراتژی اشاره کرد و هر یک را توضیح داد. همچنین ایشان به بررسی نمونه‌هایی از سیاستگذاری در دانشگاه‌های برتر جهان در زمینه همیاری خانواده و کاهش تعارضات آن با پیشرفت تحصیلی پرداخت. در این فرایند، چگونگی درک تعارض و اصول و ارزش‌های بنیادین، تاثیر وافری بر سیاست‌ها و راهبردهای اتخاذ شده دارد.

دکتر کاردوانی به برخی از مهمترین استراتژی‌های دانشگاه‌های دوستدار خانواده اشاره کرد که در ابعاد تسهیلی، حمایتی، تشویقی، تکمیلی و آموزشی ارائه می‌شوند. این راهبردها برای گروه‌های مختلف خانواده و به صورت ذو مراتب و چندگانه تعریف شده‌اند و خانواده را به زنان یا کودکان فروکاهش نداده اند. نقش مردان در مراقبت و تربیت کودک و توجه به سالمندان و بیماران، در این راهبردها دیده شده است. برخی دانشگاه‌های خاص مانند هاروارد، حمایت از آسیب دیدگان از تجاوز و خشونت خانگی نیز به صورت پیشگیرانه، درمانی و حمایتی را نیز در چارچوب راهبردهای دوستدار خانواده قرار داده اند.

ایشان در انتها تاکید داشت علی‌رغم مفید بودن شناخت تجارب سایر کشورها و دانشگاه‌ها در امر حمایت خانواده، باید توجه داشت سیاست های آنها بر ارزش‌های بنیادینی تکیه دارد که نمی‌تواند در اقتباس از سیاست‌ها مد نظر قرار نگیرد. توجه به این اصول بنیادین و برنامه‌ریزی بر اساس ارزش‌هایی که در رویکرد اسلامی نسبت به خانواده مورد تاکید قرار داشته، از ضروریات برنامه‌ریزی در خصوص تقاطع دانشگاه، سیاست و خانواده است.

سمینار تخصصی سیاست پژوهی همراه با کارورزی تحلیلی در موضوع «رصد موفقیت سیاست‌های افزایش فرزندآوری در جهان» در تاریخ ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ در آستانه روز ملی جمعیت از سوی اندیشکده خانواده با حضور آقای دکتر رسول صادقی (دانشیار جمعیت شناسی دانشگاه تهران و نایب رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران) و خانم دکتر فضیله دادور خانی (استاد تمام دانشگاه تهران و عضو وابسته دانشگاه یورک کانادا) برگزار شد.

در این نشست، به طرح و بررسی موضوعات «چرایی و چگونگی سیاست پژوهی، تحلیلی بر سیاست‌های مشوق فرزندآوری در ایران و جهان، رصد تجارب بین‌ا­المللی؛ عوامل و بسترهای موفقیت سیاست‌ها، بافتار اجتماعی – فرهنگی و تصمیم‌سازی در حوزه جمعیت و جغرافیای جمعیت و جنسیت در ایران و ارتباط آنها با سیاست‌های مشوق فرزندآوری» پرداخته شد.

به گفته دکتر صادقی؛ تغییرات جمعیتی و هر آنچه با آن مرتبط است، همگی امروزی را ساخته‌اند که در مقایسه با گذشته به نظر بیگانه می‌آید و آینده‌ای را می‌سازند که با امروز غریبه خواهد بود. جمعیت با خرده نظام‌های اجتماعی مانند اقتصاد، نیروی کار، فرهنگ و … ارتباط گسترده‌ای دارد و حامل مسائل نوپدیدی است که باید مورد توجه سیاست‌گذاران باشد.

همچنین ایشان به تفصیل، به بررسی ابعاد مهم در سیاست پژوهی و چارچوب مفهومی آن، پیشران های کلیدی تغییرات جمعیتی، روندهای جهانی تحولات جمعیتی، ابعاد واگرایی دانش و عمل (سیاست) و مباحث مهم دیگر پرداخت و اثربخشی سیاست‌ها، نمونه‌های موفق و موانع موفقیت در سیاست‌گذاری جمعیت را مورد اشاره قرار داد.

دکتر دادور، متخصص در تحلیل جغرافیای جنسیت و جمعیت نیز به تحلیل مسئله جمعیت از دو دریچه چالش و فرصت پرداخت و کشورهای مختلف را در این مسئله مورد مقایسه قرار داد. در این راستا شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، توسعه انسانی و توسعه جنسیتی بررسی و تحلیل گردید.

کارگاه تعاملی مسئله های نوپدید آینده

عناوین و سرفصل‌های کارگاه:
مسائل نوپدید:
چیستی
جایگاه شناخت این مسائل در مطالعات آینده و حکمرانی
نسبت آن‌ها با مفاهیم مشابه (شگفت انگیزها یا وایلدکارتها، قوی سیاه، سیگنال های ضعیف، روندهای بنیان برافکن)
روش های کشف و تحلیل مسائل نوپدید:
رصد و پیامدسنجی پیشران های تغییر و کلان روندها
پیش‌بین‌های هوشمند
فناوری‌های آینده
تحلیل بازیگران و مقاصد
تحلیل الگوهای تاریخی و نظام سنن
تحیل لایه‌ای علی عمیق
داده کاوی و…

اساتید:
خانم دکتر مریم اردبیلی ، آینده‌پژوه و اندیشمند حوزه خانواده
حجت الاسلام دکتر احمد کوهی ، مدیر گروه آینده پژوهی دفتر مطالعات حکمرانی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

این کارگاه به عنوان مقدمه‌ای برای آشنایی با رویداد ملی نوآیند به صورت حضوری و مجازی در پژوهشکده مهرستان برگزار شد.

رویداد نوآیند به همت گروه آینده پژوهی معاونت حکمرانی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی طراحی گردیده است. با توجه به آنکه مسائل نوپدید می توانند در بستر حوزه‌های مختلف علمی ایجاد شوند فلذا استفاده از دیدگاه و نظرات متخصصین و فعالان حوزه‌های گوناگون برای شناسایی و ارائه‌ی پیشنهادات مناسب به منظور استفاده از فرصت های نوپدید و یا تلاش برای تعدیل اثرات سوء این پدیده ها از اهمیت زیادی برخورد است. رویداد نوآیند بستری است به منظور استفاده از ظرفیت تمامی دغدغه مندان نسبت به مسائل آینده کشور برای مشارکت در شناسایی و حل این مسائل.

محورهای برگزاری:

• فرهنگی و اجتماعی
• سیاسی و حقوقی
• مدیریت و حکمرانی
• اقتصادی
• تولیدی و زیربنایی
• بخش ویژه: مسائل خانواده و زنان