پایگاه رسمی پژوهشکدۀ مهرستان (مطالعات حکمرانی)

دسته‌ها
اخبار مقالات

عارضه‌یابی و تحلیل نظام حکمرانی امور خانواده در جمهوری اسلامی ایران

چکیده مقاله

مقولۀ خانواده و مسائل این حوزه، چند لایه‌ای، چند بعدی و گسترده هستند و لذا سازمان‌ها و نهادهای متعددی در سطوح مختلف با محوریت حوزه خانواده ایجاد شده‌اند. این سازمان‌ها و نهادها که برخی حاکمیتی و برخی غیرحاکمیتی هستند را می‌توان به مثابۀ سیستمی در نظر گرفت که به‌منظور تحقق اهدافی مشخص در کنار هم قرار گرفته‌اند. در تحقیق انجام شده قصد بر این بوده تا بررسی شود نهادها و سازمان‌هایی که برنامه‌ریزی‌شده یا بدون برنامه مشخصی به‌وجود آمده‌اند مانایی و کارایی لازم را برای تحقق اهداف عالیه‌ای که در خصوص تحکیم و تعالی خانواده در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران ترسیم شده، دارند یا خیر و چه عارضه‌هایی بر ساختار و کارکرد این سیستم مترتب است. نوآوری پژوهش استفاده از مدل سیستم مانا (VSM) به‌منظور عارضه‌یابی نظام حکمرانی امور خانواده است. یافته‌ها نشان می‌دهد می‌توان سازمان‌ها و نهادهای موجود را در حکم سیستمی درنظر گرفت که ایجاد شده‌اند تا وظایف حکمرانی را در خصوص مقولۀ خانواده ایفا ‌کنند، اما برای مانا بودن این سیستم‌ بایستی مدیر (مالک) فرایندها و ساز و کار اندازه‌گیری عملکرد اجزا مشخص شود. پس از ﻋﺎرﺿﻪ یابی نیز چند ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺎرﺑﺮدی اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه است.
 

کلیدواژه‌ها: تحلیل سیستم، مدل سیستم مانا (VSM)، خانواده، حکمرانی خانواده، آسیب‌شناسی نظام حکمرانی خانواده

دسته‌ها
اخبار مقالات

به‌گزینی نهاد متولی نظام حکمرانی خانواده در جمهوری اسلامی ایران

چکیده مقاله

یکی از مباحث مهم در حوزه خانواده که در سال‌های اخیر در کشور مطرح بوده، تعیین ساختاری برای حمایت از خانواده و کمک به تحکیم بنیان خانواده در کشور است اما هنوز پاسخ مناسب و قانع‌کننده‌ای برای آن ارائه نشده است. این پژوهش به دنبال اصلاح نظام حکمرانی خانواده از طریق تعیین و یا ایجاد ساختاری است که به‌عنوان متولی فرایند فعالیت نماید. پژوهش حاضر کاربردی است و به روش آمیخته (کیفی-کمی) انجام شده است. در بخش کیفی، ضمن آسیب‌شناسی نظام حکمرانی خانواده با روش مدل سیستم مانا (VSM)، مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته عمیق با ۲۵ نفر از خبرگان که به‌صورت نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده بودند، به‌منظور شناسایی ساختارهای پیشنهادی نهاد متولی نظام خانواده صورت گرفت و با استفاده از روش تحلیل محتوا، ساختارهای پیشنهادی شناسایی شد. در بخش کمّی، ساختارهای پیشنهادی شناسایی شده در قالب یک پرسشنامه و با هدف اولویت‌بندی آن‌ها به خبرگان عرضه شد و پس از آن با روش تاپسیس (TOPSIS) اولویت‌بندی انجام شد. نتایج نشان‌دهنده این است که از بین ۹ ساختار پیشنهادی در اولویت اول، سازمان راهبری خانواده ذیل مجمع تشخیص مصلحت نظام یا شورای عالی انقلاب فرهنگی است که فراقوه‌ای بوده و ثبات رویکرد بیشتری در آن نمایان است و در اولویت بعدی سازمان ملی خانواده (معاونت ریاست جمهوری) است که ضمانت اجرایی در آن مشهودتر و قابل تحقق‌تر است.
 

کلیدواژه‌ها: نظام حکمرانی خانواده، خانواده، تاپسیس، مدل سیستم مانا

دریافت متن کامل مقاله

دسته‌ها
مجلات

شماره ۱- مجلۀ سیاست‌نامۀ خانواده

  • مجلۀ سیاست‌نامۀ خانواده
  • دفتر اول، بهار ۱۴۰۱
  • صاحب امتیاز: پژوهشکده مهرستان
  • مدیر مسئول: دکتر محمدصالح طیب نیا
  • دبیر علمی: دکتر راحله کاردوانی
  • مدیر اجرایی: دکتر الهام خرمی
  • ویراستار: سمیه دقاغیان

اندیشه‌‌ورزی در ابعاد به‌هم‌تنیدۀ معطوف به خانواده، اگر چه امر نوینی به شمار نمی‌آید، همچنان از ملزومات فهم دقیق حکمرانی بر مدار خانواده با لحاظ قابلیت‌ها، مداخلات و نقش‌آفرینی‌های مختلف است که بتواند به ارائۀ راهبردها و پیشنهادات سیاستی برای بهبود مدیریت امور این نهاد بنیادین بینجامد. «سیاست‌نامه‌نویسى در پیشینۀ تاریخی، ابزاری بوده که به‌وسیلۀ آن، مسیرها و شیوه‌‌های حفظ اقتدار و مشروعیت قدرت سیاسى ارائه مى‌شده تا قدرت حاکم هرچه بیشتر نزد مردم توجیه‌پذیر شود. امروزه، مهم‌ترین رسالت سیاست‌نامه‌ها توجه‌دادن اندیشه‌‌ورزان و سیاست‌گذاران به مسائل موجود اجتماعی و ارائۀ راهبردهای تدبیر مسئله بوده و برخی از مبانی و زمینه‌های معرفتی جریان سیاست‌نامه‌نویسی در ایران عبارت از توأمان‌بودن دین و سیاست، معادباوری، عدالت‌طلبی، واقع‌گرایی، اخلاق‌مداری و سعادت‌طلبی است.» اندیشکدۀ خانواده به‌عنوان یکی از ارکان پژوهشکدۀ مهرستان (مطالعات حکمرانی) بر آن است تا معطوف به مسائل بنیادین و روزآمد خانواده و راهبردپردازی در جهت بهبود فرایند سیاست‌گذاری در این حوزه، با انتشار مجلۀ علمی‌تخصصی، تحت عنوان سیاست‌‌نامۀ خانواده، در قالب ارائۀ جستارهای نظری، خوانش مفهومی، رویدادپژوهی و تجربه‌‌نگاری، بستری را جهت تعامل و هم‌افزایی اندیشمندان، سیاست‌گذاران و فعالان عرصۀ خانواده فراهم سازد.

در این شماره می‌خوانید:

جامعه خانواده محور و نظام حکمرانی
۱) خانواده محوری به مثابه تیغ دودَمحجت الاسلام دکتر محمدرضا زیبایی نژاد
۲) خانواده و حکمرانی مسئله محورخانم دکتر مریم اردبیلی
خانواده رشد یافته و نظام حکمرانی
۳) حکمرانی داده بنیاد و بهنجاری خانوادهدکتر محمدعلی مظاهری
۴) سیاست و چرخه اجتماعی خانوادهحجت الاسلام دکتر مجید دهقان
خوانش مفهومی
۵) رصد شاخص‌ها و الگوهای خانواده مطلوب ایرانیدکتر سهراب هاشمی نژاد
۶) خانواده و طراحی خط‌مشی مؤثرخانم دکتر راحله کاردوانی
۷) منطق تحول سیاست خانواده در ایرانخانم دکتر سیده فاطمه محبی
رویداد پژوهی و تجربه نگاری
۸) ساخت کوچک ترین دموکراسی در قلب جامهدکتر الهام خرمی
کتابیسم
۹) کتاب موج زندهانتشارات مهرستان
دسته‌ها
پروژه‌ها

طراحی مدل حکمرانی امور خانواده در جمهوری اسلامی ایران

عنوان طرح

طراحی مدل حکمرانی امور خانواده در جمهوری اسلامی ایران

کارفرما

دفتر مقام معظم رهبری – به واسطه پژوهشکده مطالعات اسلامی آسیب‌های اجتماعی دانشگاه شاهد

مجری و همکاران

محمدصالح طیب‌نیا، مهدی ستوده‌فر، سهراب هاشمی نژاد، وحید کریمی، مینا فلاح

سال شروع

مهرماه ۱۳۹۹

سال اتمام

دی‌ماه ۱۴۰۰

نهاد خانواده در سال­های اخیر، در سراسر دنیا تغییر و تحولات بسیاری را تجربه نموده است. این تحولات بسیاری از صاحب­‌نظران و افراد دغدغه‌­مند را بر آن داشته تا به تحلیل مسائل خانواده و ارائه راهکارهایی برای رفع مشکلات آن بپردازند. یکی از مباحثی که در کشورمان، به­‌ویژه در دو دهۀ گذشته مطرح بوده، تعیین مکانیسم یا ساختاری برای حمایت و کمک به تحکیم بنیان خانواده در کشور است تا از این طریق، انسجامی در خصوص فعالیت‌های مرتبط در سازمان‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی ایجاد شود و همچنین مرجعی برای پیگیری اصلاح، بهبود و تصویب سیاست‌های اثرگذار بر خانواده و نظارت بر اجرای صحیح آن‌ها از سوی دستگاه‌های اجرایی کشور باشد.

در سال‌های گذشته در راستای ایجاد تشکیلاتی با وظایف و کارکردهای ذکر شده، پیشنهاداتی از سوی نهادها و شخصیت‌های فرهنگی مطرح شده است؛ پیشنهاداتی نظیر تشکیل وزارت خانواده در دولت، کمیسیون ویژه یا دائمی خانواده در مجلس، مرکز فراقوه‌ای خانواده و … که عل‌ی­رغم بحث و بررسی‌­های فراوان هنوز به نتیجه نرسیده است. رهبر معظم انقلاب اسلامی (مد ظله­العالی) نیز در جلسات متعددی که با فعالین این حوزه داشته‌اند، اشاره به لزوم تدبیری برای تشکیل چنین ساختاری نموده و حتی در دیدار با جمعی از بانوان فرهیخته حوزوی و دانشگاهی در تاریخ سی‌ام فروردین ۱۳۹۳ به شکل گرفتن “مرکز عالی فراقوه­ای زنان و خانواده” جهت تعیین سیاست‌های واحد در این مقوله اشاره نمودند؛ نهادی فراقوه­ای که سیاست‌گذاری نماید. برنامه‌­های بلندمدت، میان­‌مدت و کوتاه‌­مدت را برای یک بازۀ زمانی مشخص در دستگاه­‌ها تنظیم و پیگیری کند. گزارش بخواهد و نظارت و ارزیابی همراه با ضمانت اجرایی داشته باشد.

با توجه به اهمیت موضوع و بیان این دغدغه توسط مقام معظم رهبری مدظله‌العالی  در جلسات مختلف، پژوهشکدۀ مهرستان با مشارکت و همکاری دانشگاه شاهد پژوهشی با عنوان «ارائه مدل حکمرانی امور خانواده در جمهوری اسلامی ایران» را در نیمه دوم سال ۱۳۹۹ در دستور کار قرار داد.

ترسیم و تحلیل وضعیت موجود حکمرانی خانواده در ایران، شناسایی نهادهای حاکمیتی موجود در حوزۀ خانواده در ایران و برخی از کشورهای منتخب، آسیب‌شناسی نظام حکمرانی خانواده، شناسایی و بررسی سناریوهای مختلف در مورد ساختار متولی حکمرانی امور خانواده، پیشنهاد مناسب­‌ترین ساختار و سازوکارهای مورد نیاز برای تشکیل آن در جمهوری اسلامی ایران از جمله موارد مطرح در این پروژه می‌باشند.