پایگاه رسمی پژوهشکدۀ مهرستان (مطالعات حکمرانی)

دسته‌ها
همایش‌ها و نشست‌ها

گزارش نشست «جامعۀ رشد یافته و نظام حکمرانی»

نشست اندیشه‌­ورزی «خانواده رشد یافته و نظام حکمرانی» با هدف بررسی ابعاد دینی و روان‌شناختی خانواده رشد یافته و بایسته­‌های سیاست­‌گذاری در تحقق آن، در ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ توسط اندیشکده خانواده پژوهشکده مهرستان برگزار گردید. در این نشست حجت الاسلام دکتر مجید دهقان دکتری فلسفه دین و عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده، به رویکردهای ارتباط خانواده و نظام حکمرانی و آقای دکتر محمدعلی مظاهری ریاست دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی، به وجوه روان‌شناختی خانواده به مثابه موضوع سیاست­‌گذاری اشاره داشتند و راهبردهایی برای نظام حکمرانی در راستای فرایند رشدیافتگی خانواده ارائه نمودند.

دکتر مجید دهقان در این نشست اذعان داشت در دوگانۀ  حکمرانی/ خانواده، لازم است ابتدا مشخص شود منظور ما از حکمرانی چیست و نوع دینی آن با چه رویکردی به حوزۀ سیاست­‌گذاری در موضوع خانواده ورود می‌کند؟ زیرا تحولات صورت گرفته در صورت و نحوۀ حکمرانی‌ها و نیز تغییرات در فهم بشر – که انتظارات او را از حاکمیت شکل می‌­دهد- مؤلفه­‌های مختلفی را در رویکردهای حکمرانی دخیل نموده است. در این میان، حکمرانی دینی از نوع کمال­‌گرا و با رویکرد مسئول نسبت به خیر شهروندان است که نسبت به تقویت کارکردهای خانوادۀ تضعیف شده در دورۀ مدرن مسئولیت دارد. اما نه به این شیوه که به دنبال برداشتن گام‌­های مستقیمی از متن دینی برای حل مشکلات عینی باشد. برای سیاست­‌گذاری در موضوع خانواده، اگر چه داشتن افق واحد (حالت مطلوب) برای خانواده اهمیت دارد، اما نباید ما را از در نظر داشتن تنوع عینی خانواده­‌ها در هدف‌­گذاری غافل نماید. با در نظر داشت این تنوع در انواع و نیازهای خانواده، لازم است آن را دریک چرخۀ طبیعی اجتماعی قرار داد. در این راستا اقدامات سیاستی باید ابتدا برای ارتقاء خودآگاهی خانواده از ظرفیت‌ها و توانایی­‌هایی که دارد و سپس ایجاد روابط مبتنی بر اعتماد به نظام حکمرانی صورت گیرد. سیاست­‌گذاری خانواده باید شاهدمحور و مبتنی بر نظارت، ویرایش دوره­ای و ارزیابی دوگانۀ هدف/ نتیجه باشد.

پس از آن، دکتر محمدعلی مظاهری به توصیف ارکان خانواده به‌عنوان یکی از سرمایه‌­های اصلی نظام حکمرانی ایران در کنار دین و دولت پرداخت و اذعان داشت بر اساس آمار و تحقیقات انجام شده، خانواده در زمان حاضر در هر سه رکن تشکیل، دوام یا استمرار و بقاء یا تولید نسل دچار اختلال شده و مقولۀ محوری «رضایت» در آن مخدوش است. در اثر این اختلال، نقش‌­های مهمی که خانواده باید ایفا کند، همچون تربیت، حمایت و بستر رشدیافتگی اعضای جامعه بودن نیز به خوبی ایفا نمی‌­شود. پیش‌­فرض­‌های حاکمیتی هر چه که باشد، باید بر سر آن­‌ها وفاق حاصل کنیم و با رویکرد سیاست‌­گذاری دانش‌­بنیان به حل مسئله ورود کنیم. قدم اول در سیاست­‌گذاری خانواده شناخت دقیق مشکل است. مثلاً اگر ندانیم تاخیر در ازدواج به دلیل عدم تمایل جوان امروز به این امر است یا به دلیل موانعی که وجود دارد، نمی­‌توان سیاست­‌گذاری دقیق و درستی صورت داد. رویکرد ما نسبت به مسائل خانواده لازم است سیستمی، به دور از شتاب­‌زدگی و مبتنی بر اولویت‌گذاری مسائل باشد.

دسته‌ها
همایش‌ها و نشست‌ها

گزارش نشست «جامعۀ خانواده‌ محور و نظام حکمرانی»

نشست اندیشه­‌ورزی «جامعۀ خانواده محور و نظام حکمرانی» در ۳۱ شهریور ۱۴۰۰ توسط اندیشکده خانواده مهرستان برگزار گردید. در این نشست، حجت الاسلام محمدرضا زیبایی نژاد، ریاست پژوهشکده زن و خانواده و خانم دکتر مریم اردبیلی، آینده پژوه و اندیشمند حوزۀ  خانواده، به مفهوم‌­پردازی جامعه خانواده محور و بررسی بایسته­‌های نظام حکمرانی در تحقق آن پرداختند.

به اذعان حجت الاسلام زیبایی نژاد، «خانواده محوری» تیغ دو دمی است که در بررسی و دنبال کردن آن لازم است دقت نظر کافی صورت گیرد. فهم و اقدام برای خانواده محوری در گفتمان برابری جنسیتی، ضد خانواده‌ترین نوع سیاست­‌گذاری است. پس لازم است مشخص شود در کدام پارادایم و برای کدام نوع خانواده برنامه­‌ریزی می شود. همچنین ایشان در بیان قرائت­‌های مختلف از خانواده محوری و  پاسخ به این سوالات که آیا ضروری است حاکمیت اولین کمک کننده به خانواده باشد؟ و با چه الگویی باید این مداخله را شکل دهد؟ مطالبی را ارئه نمودند.

خانم دکتر اردبیلی نیز به بررسی ابعاد و الزامات بنیادین تحول نظام حکمرانی در ارتباط با خانواده برای دستیابی به جامعه خانواده محور پرداختند و در راستای پاسخ به این سؤال که خانواده چگونه می­تواند در مرکز سیاست­‌گذاری قرار گیرد و خودش یک واحد فعال در این رابطه باشد؟ مطالبی را ارائه فرمودند.

دسته‌ها
همایش‌ها و نشست‌ها

تحلیل روانشناختی و جامعه‌شناختی عفاف و حجاب در پژوهش‌های داخلی

نگرش جامعه نسبت به حجاب و وضعیت ظاهری پوشش زنان در طی تاریخ ایران دستخوش فراز و فرودها و تحولات فراوانی شده است. مهم‌ترین و سریع‌ترین تغییرات در این خصوص، همراه با پیروزی انقلاب اسلامی و تصویب قوانین مربوط به حجاب به ‌وجود آمد. از آن زمان تاکنون طی گذشت چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی با روی کارآمدن دولت‌های مختلف و ایجاد تحولات گوناگون در عرصه‌های فناوری، دانشی و تغییر در سبک زندگی شاهد تغییرات فزاینده‌ای در ظواهر زندگی افراد جامعه و به‌­ویژه پوشش زنان و مردان جامعه بوده‌ایم تا آنجا که در میان داعیه‌داران فرهنگ اسلامی و روحانیون نیز اختلاف نظرهایی نسبت به اختیاری یا اجباری (قانونی) بودن حجاب مطرح شده است. این که نظر دین اسلام نسبت به موضوع پوشش زن به چه صورت است یا خواست حاکمان جامعه چیست یک طرف قضیه است و طرف دیگر آن چیزی است که در واقعیت جامعه در حال اتفاق افتادن است؛ مطالبات یا جریاناتی که در مخالفت با خواست حاکمیت به‌وجود آمده و روزبه‌­روز در حال گسترش و برخی اوقات چهره عوض‌نمودن می‌باشد. از آنجا که خیلی از ارزش‌های فرهنگی و دینی جامعه به مسئلۀ حجاب گره خورده است، بسیاری از متولیان امر، فتح این خاکریز را مساوی با از دست دادن بسیاری از ارزش‌های دینی و سست‌شدن بخشی از اعتقادات آحاد مردم می‌دانند و لذا بهترین سیاست را دفاع از حجاب با هر ابزاری ولو سرکوب نقض‌کنندگان و متعدیان به آن برمی‌شمارند و عده‌ای دیگر با مداخلۀ نظامی و سرکوب هنجارشکنان مخالف هستند.

در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ پروژه ای با عنوان «سناریوهای آیندۀ حجاب در ایران و پیشنهاداتی برای کاهش ‌هزینه‌های مواجهۀ حاکمیت در هر سناریو» با اهدافی همچون: شناسایی پیشران‌های شکل‌دهندۀ تحولات مربوط به مقولۀ حجاب در آینده، تبیین علل و عوامل به‌وجودآورندۀ مسائل مربوط به پدیدۀ بدحجابی و بی حجابی، محتمل‌ترین سناریوهای آینده در خصوص حجاب و سیاست‌های پیشنهادی و برنامۀ اقدام برای مواجهۀ حاکمیت در هر یک از سناریوهای ترسیم شده در گروه مطالعات خانواده تعریف شد.

فاز نخست به بررسی پیشینه تحقیقات انجام شده در این مقوله و ادبیات موضوع اختصاص یافت. تحقیقات متعددی در خصوص نظرات اسلام و منابع دینی نسبت به حجاب، پیمایش نگرش ها و رفتار مردم نسبت به حجاب، نحوۀ فرهنگ‌سازی و ایجاد گفتمان حجاب در جامعه و … انجام شده است. یکی از پروژه‌هایی که توسط مرکز زنان ریاست جمهوری تعریف شده مرور نظام‌مند و فراتحلیل گونه‌ای بر پژوهش‌های انجام شده در موضوع عفاف و حجاب برای دستیابی به تحلیل روان‌شناختی – جامعه شناختی از آن بوده است که توسط خانم دکتر خراسانی و آقای دکتر آینه‌­چی انجام شده است. در همین راستا نشستی با حضور محققان انجام‌دهندۀ طرح برگزار شد تا ابعاد فراتحلیل انجام شده و نتایج آن مورد بحث و نقد قرار گیرد.