پایگاه رسمی پژوهشکدۀ مهرستان (مطالعات حکمرانی)

دسته‌ها
همایش‌ها و نشست‌ها

تحلیل روانشناختی و جامعه‌شناختی عفاف و حجاب در پژوهش‌های داخلی

نگرش جامعه نسبت به حجاب و وضعیت ظاهری پوشش زنان در طی تاریخ ایران دستخوش فراز و فرودها و تحولات فراوانی شده است. مهم‌ترین و سریع‌ترین تغییرات در این خصوص، همراه با پیروزی انقلاب اسلامی و تصویب قوانین مربوط به حجاب به ‌وجود آمد. از آن زمان تاکنون طی گذشت چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی با روی کارآمدن دولت‌های مختلف و ایجاد تحولات گوناگون در عرصه‌های فناوری، دانشی و تغییر در سبک زندگی شاهد تغییرات فزاینده‌ای در ظواهر زندگی افراد جامعه و به‌­ویژه پوشش زنان و مردان جامعه بوده‌ایم تا آنجا که در میان داعیه‌داران فرهنگ اسلامی و روحانیون نیز اختلاف نظرهایی نسبت به اختیاری یا اجباری (قانونی) بودن حجاب مطرح شده است. این که نظر دین اسلام نسبت به موضوع پوشش زن به چه صورت است یا خواست حاکمان جامعه چیست یک طرف قضیه است و طرف دیگر آن چیزی است که در واقعیت جامعه در حال اتفاق افتادن است؛ مطالبات یا جریاناتی که در مخالفت با خواست حاکمیت به‌وجود آمده و روزبه‌­روز در حال گسترش و برخی اوقات چهره عوض‌نمودن می‌باشد. از آنجا که خیلی از ارزش‌های فرهنگی و دینی جامعه به مسئلۀ حجاب گره خورده است، بسیاری از متولیان امر، فتح این خاکریز را مساوی با از دست دادن بسیاری از ارزش‌های دینی و سست‌شدن بخشی از اعتقادات آحاد مردم می‌دانند و لذا بهترین سیاست را دفاع از حجاب با هر ابزاری ولو سرکوب نقض‌کنندگان و متعدیان به آن برمی‌شمارند و عده‌ای دیگر با مداخلۀ نظامی و سرکوب هنجارشکنان مخالف هستند.

در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ پروژه ای با عنوان «سناریوهای آیندۀ حجاب در ایران و پیشنهاداتی برای کاهش ‌هزینه‌های مواجهۀ حاکمیت در هر سناریو» با اهدافی همچون: شناسایی پیشران‌های شکل‌دهندۀ تحولات مربوط به مقولۀ حجاب در آینده، تبیین علل و عوامل به‌وجودآورندۀ مسائل مربوط به پدیدۀ بدحجابی و بی حجابی، محتمل‌ترین سناریوهای آینده در خصوص حجاب و سیاست‌های پیشنهادی و برنامۀ اقدام برای مواجهۀ حاکمیت در هر یک از سناریوهای ترسیم شده در گروه مطالعات خانواده تعریف شد.

فاز نخست به بررسی پیشینه تحقیقات انجام شده در این مقوله و ادبیات موضوع اختصاص یافت. تحقیقات متعددی در خصوص نظرات اسلام و منابع دینی نسبت به حجاب، پیمایش نگرش ها و رفتار مردم نسبت به حجاب، نحوۀ فرهنگ‌سازی و ایجاد گفتمان حجاب در جامعه و … انجام شده است. یکی از پروژه‌هایی که توسط مرکز زنان ریاست جمهوری تعریف شده مرور نظام‌مند و فراتحلیل گونه‌ای بر پژوهش‌های انجام شده در موضوع عفاف و حجاب برای دستیابی به تحلیل روان‌شناختی – جامعه شناختی از آن بوده است که توسط خانم دکتر خراسانی و آقای دکتر آینه‌­چی انجام شده است. در همین راستا نشستی با حضور محققان انجام‌دهندۀ طرح برگزار شد تا ابعاد فراتحلیل انجام شده و نتایج آن مورد بحث و نقد قرار گیرد.